![]() |
Op zaterdag 31 maart 2018, de dag voor Pasen, ook wel Stille Zaterdag genoemd, namen we deel aan een unieke tour in de Biesbosch bij Dordrecht over de liniecrossers. De tour was georganiseerd door Battlefield Tours. We voeren door de Biesbosch en luisterden naar het verhaal van de gids over de ‘crossers’ in de Biesbosch. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zaten er veel onderduikers en verzetsstrijders in dit gebied. De liniecrossers voerden in de winter van 1944-1945 oversteken door De Biesbosch om informatie, medicijnen en mensen te vervoeren. Tijdens het varen door de kreken bereikten we de ark waar onderduikers zich verscholen hielden. |
![]() |
We verzamelden ons bij het informatiecentrum De Biesbosch voor het begin van de tour. |
|
We gingen aan boord van de boot die ons door de Biesbosch zou varen. |
|
|
![]() |
![]() |
Tijdens de tour genoten we tevens van de prachtige natuur en de stilte in de Biesbosch. |
|
![]() |
|
![]() |
|
We bekeken het informatiepaneel 'De Rol' over de crossroutes door de Biesbosch. |
|
|
|
De Biesbosch in de oorlog De Biesbosch bestond uit een wirwar van kreken, grienden, bossen en waters. Het was een moeilijk toegankelijk gebied, waarin je gemakkelijk kon verdwalen. Dat zagen we zelf toen we door dat prachtige natuurgebied voeren. Daardoor vormde dit gebied in de oorlog een uitstekende schuilplaats voor onderduikers in de Tweede Wereldoorlog. De Duitsers waren bang het gebied te betreden en de acties die ze uitvoerden hadden dan ook weinig effect. Toen de Biesbosch op het laatst van de oorlog tussen de linies van de Duitsers en de geallieerden kwam te liggen, werden er door dappere mensen vele 'crossings' dwars door het gebied uitgevoerd waarbij vaak belangrijke personen en informatie de geallieerden bereikte. Hier begon het eerste verzet tegen de Duitse bezetter. Een aantal personen, verspreid over ons land, riepen de bevolking op via kettingbrieven om symbolisch en openlijk verzet te tonen tegen de Duitsers. Deze 'Geuzenberichten' stimuleerden veel Nederlanders tot protest en ze weigerden gehoor te geven aan allerlei Duitse maatregelen, vooral die met betrekking tot de Joden. In de loop van de oorlog groeide het verzet tot een ondergronds leger, en werden velen die door de bezetter werden bedreigd en vervolgd, door verzetsmensen geholpen, beschermd en verzorgd, en konden bij andere mensen onderduiken.
Albrechtgroep Tijdens de rondvaart vertelde onze gids spannende verhalen over de gebeurtenissen in de Biesbosch. Hij vertelde ondermeer over de Albrechtgroep. Deze verzetsgroep verzamelde inlichtingen over Duitse troepen, vliegvelden en wapenopslagplaatsen. De spionagerapporten werden via een zender in de Biesbosch naar het hoofdkwartier in Londen verzonden. Om al deze rapporten bij elkaar te krijgen, werd er gewerkt met koeriersters, die per trein en fiets vanuit het hele land de informatie naar het centrale verzendpunt in de Biesbosch brachten. Vanaf dit punt werd de informatie verder gedistribueerd. Door bombardementen, treinstakingen, controles en het uit de vaart nemen van veerdiensten, werd dat koerierswerk steeds moeilijker. Hierdoor werd het bereiken van de zendpost in De Biesbosch bijna onmogelijk. In September 1944 werd de zender dan ook vanuit De Biesbosch verplaatst naar Rotterdam.
Crossings In de winter van 1944-1945 liep het front door het zuiden van Nederland. Ook de Biesbosch lag in de frontlinie. Brabant, limburg en Zeeland waren bevrijd. Zeeland pas na zware strijd om de Schelde bevaarbaar te maken voor schepen met oorlogsmaterieel die in de haven van Antwerpen werden gelost. Maar ten noorden van de grote rivieren was ons land nog bezet. Door het mislukken van operatie Market Garden (Slag om Arnhem 17-25 september 1944 stokte het geallieerd offensief en bleef Nederland de hele winter van 1944-1945 bezet door de Duitsers, die er een waar schrikbewind uitoefenden. Het was de oorlogswinter. Verzetsgroepen hadden het zwaar. De Duitse SD maakte verbeten jacht op het verzet. Maar ook het verzet werd steeds harder. Knokploegen pleegden overvallen op distributiekantoren om bonkaarten te bemachtigen voor onderduikers en gezinnen van stakend spoorwegpersoneel. Immers, aan het begin van operatie Market Garden had de Nederlandse regering opgeroepen tot een algehele staking van de Nederlandse Spoorwegen. Ook werden aanslagen gepleegd op Duitse militairen. Dit leidde tot represailles van de bezetter. |
![]() |
Terug naar de Biesbosch. Vanaf november
1944 was Nederland verdeeld in een bevrijd en bezet gebied. En
daartussen lag water en land, het doolhof van de Biesbosch.
Onbegaanbaar voor iedereen die dit gebied niet kende, en dan komt
er, dwars door dat doolhof van vaargeulen en kreken, een verbinding
tot stand. Dit is het begin van de crossings. Er ontstonden twee crossroutes (Crossen: oversteken, overvaren, door de vijandelijke linies gaan), waarlangs zich al snel een regelmatige dienst ontwikkelde, de Militaire Koeriersweg. Dit crossingwerk is verricht door 21 mensen, die met elkaar ongeveer 370 crossings gemaakt hebben. Vaak waren ze 4 nachten per week in touw met deze gevaarlijk tochten, waarbij de kans op ontdekking door de Duitsers groot was. Niet elke crossing is gelukt en soms was men genoodzaakt terug te keren. |
![]() |
De overtochten vonden plaats in maanloze
nachten in roeikano of roeiboot. Liefst bij slecht zicht en weer om
de kans op ontdekking tegen te gaan. Er waren vele tegenslagen en gevaren door Duitse mitrailleurposten langs de route, patrouillevaartuigen, wind en regen, sneeuw, mist of storm. Toch moest er gevaren worden. De crossline hield tot het einde van de oorlog stand. De crosslinies werden gebruikt voor militaire berichten, vervoer van instrumenten naar bezet gebied en vervoer van geallieerde piloten, personen met belangrijke regeringsopdrachten, agenten met geheime zenders en voor het overbrengen van mensen die in het bezette gebied in levensgevaar verkeerden. Ook deed de crossline dienst voor vervoer van schaarse medicijnen, zoals insuline, naar bezet gebied. |
![]() |
Het 'Crossline-monument' in Sliedrecht is een bronzen beeld van twee hurkende mannenfiguren. Het beeld is geplaatst op een natuurstenen voetstuk, waarop een koperen gedenkplaatje is bevestigd. Het gedenkteken is 2 meter hoog, 3 meter breed en 1 meter diep. De mannen verbeelden verzetsstrijders die op de uitkijk liggen. |
De Crosslinies Er ontstonden twee crossroutes: 1. Sliedrecht - Nieuwe Merwede - Amer
-> Lage Zwaluwe (15 km): 2. Werkendam - Biesbosch - Amer ->
Drimmelen (13 km):
|
Piet van den Hoek
Cornelis Pieter (Piet) van den Hoek
(Leerdam, 7 juni 1921 – Werkendam, 12 februari 2015) was een
Nederlandse verzetsstrijder tijdens de Tweede Wereldoorlog. Van den
Hoek was een van de weinige ridders van de
Militaire Willems-Orde. |
Arken
|
![]() |
We staan hier bij de restanten van de ark van griendwerker Pieter de Koning die lid was van verzetsgroep Albrecht, die een paar jaar geleden werden teruggevonden. Zijn ark bood in de oorlog onderdak aan onderduikers. |
|
|
|
Hier bevond zich het toilet in de ark, waarvan de onderduikers gebruik maakten. Duidelijk is nog de afvoerpijp te zien. |
Pieter de Koning
Een andere verzetsheld was Pieter
de Koning. Hij werkte bij een baggerbedrijf in Papendrecht, maar in de
winter werkte hij in de grienden van de Biesbosch. Hij verhandelde
het hout hiervan. Hij heeft in China gewerkt om mee te werken aan de
aanleg van een haven in Shanghai. Terug in Nederland trouwde hij in
1911 met Wilhelina, Het zette een griendhandel op en had grote
grienden gepacht in de Brabantse en Dordtse Biesbos en werkte samen
met zijn zoons. Hierdoor kenden zij als geen ander dit gebied, wat
hen van pas kwam bij het in veiligheid brengen van mensen in de
winter 1944/45. |
|
Het griendwerkershuisje van Pieter de Koning staat er nog steeds |
|
|
|
Deze krantenknipsels uit 1991 over Pieter de Koning kregen we te zien. |
|
Bootje bij de Sterlingkeet in de Griend |
![]() |
Begin 1944 brachten de broers Kees en Lambertus van Veen met dit bootje, via de Helsluis, een joodse vrouw met haar baby naar het al bevrijde Brabant. Bijna liep het fout af, omdat de baby in de buurt van een Duitse wachtpost begon te huilen. Uiteindelijk kwam de groep veilig aan, maar dit was wel de laatste keer dat de gebroeders zo’n nachtelijke tocht hebben uitgevoerd. Na de oorlog is het bootje overgedaan aan broer Klaas, de vader van Henk Veen, die werkzaam is bij het Biesboschcentrum op de “Halve Maen”. Henk erfde het eikenhouten bootje in 1980 en heeft het geschonken aan de ‘keetgroep’. |
|
Onderduikers |
![]() |
|
Helsluis |
![]() |
Met onze boot naderden we de Helsluis. Deze sluis is gelegen aan de Dordse kant van de Biesbosch. In de nacht van 9 op 10 mei 1944 lokt de ondergrondse een aantal landwachters de Biesbosch in. Dit door het verspreiden van valse berichten. Op de Merwede bij Sliedrecht lopen de N.S.B.-ers in een val. Vanaf de Helsluis openen de verzetsmensen het vuur. De landwachters beantwoorden direct de afgeschoten kogels. Verzetsman Kristiaan Ketel uit Sliedrecht wordt getroffen. Onder de landwachters vallen twee doden. De Duitsers nemen wraak met een razzia op 16 mei 1944. Hierbij worden 900 mannen opgepakt en gestuurd naar kamp Amersfoort. Velen zijn binnen een periode van zes weken weer thuis. Een deel van de mannen wordt niet vrijgelaten, maar in de nacht van 6 op 7 juli 1944 naar ‘heropvoedingskampen’ in Duitsland gestuurd. Een groot aantal mannen zal nooit terugkeren in Sliedrecht. |
![]() |
![]() |
Generaal Hackett ontsnapt naar
bevrijd gebied via de
![]() Sinds 1943 had generaal Hackett het commando van 4de Britse parachutistenbrigade. Tijdens Operation Market Garden landde hij met zijn brigade op 18 september 1944 op de Ginkelse Heide. Hij raakte op 24 september 1944, de dag voordat 'Operatie Berlin' van start zou gaan, zwaargewond aan zijn maag. Hackett werd opgenomen in het Elisabeths Gasthuis in Arnhem en overleefde de operatie. Na tien dagen werd hij vandaar ontvoerd door verzetsman Pieter Kruijff en dook hij onder. Hij werd vier maanden verzorgd door de familie De Nooij in Ede. Toen hij voldoende hersteld was, fietste hij op 30 januari 1945 door de sneeuw naar Sliedrecht. Met een vals persoonsbewijs werd hij als meneer van Dalen door line-crossers via de Biesbosch naar bevrijd Nederland gebracht. Hij kwam op 5 februari in Lage Zwaluwe aan en was twee dagen later weer bij zijn vrouw. |
http://www.battlefieldtours.nu/package/unieke-tour-verhaal-biesbosch-linie-crossers/ |