Op zaterdag 16 mei 2015 namen we deel aan de battlefield tour van Joël Stoppels naar Deventer. Thema was Operation Cannonshot, de oversteek over de IJssel 11 - 17 april 1945 door de 1e Canadese Infanterie Divisie. Tijdens de Battlefield Tour rond Deventer bezochten we verschillende plekken die centraal hebben gestaan tijdens de gevechten in de stad Deventer bezocht. We volgden de route van de Canadezen via de Cröddenbrug (Schalkhaar) en Brinkgreverweg naar Deventer en daarna eindigde de tour bij het monument van ‘Operation Cannonshot’ aan de Veerweg in Gorssel.
Deze divisie landde in 1943 op de Zuid-Italiaanse kust en trok al vechtend noordwaarts. Toen Italië voor de helft veroverd was werd de divisie overgebracht naar België. Op 8 februari 1945 starte operatie 'Veritable', de Slag om het Reichswald, onder bevel van generaal Crerar. Op 7 april 1945 begaf de 1e Canadese Infanterie Divisie zich vanuit het Reichswald in Duitsland naar het noorden om via de Gelderse Achterhoek weer Nederland binnen te dringen. Via ondermeer Doesburg, Zutphen, Gorssel en Schalkhaar werd op 11 april 1945 Deventer bevrijd. Nu was de weg vrij voor de oversteek van de IJssel bij Gorssel (tussen Zutphen en Deventer). Operatie Cannonshot was de codenaam voor de oversteek van de IJssel. Hiervoor werden Buffalo amfibievoertuigen van de Britse 79e Tankdivisie gebruikt. Vervolgens begon de opmars naar Apeldoorn en kon de Britse 49ste divisie haar offensief tegen Arnhem beginnen.
Het 1e Canadese Leger (ca. 250000 man) bestond in 1945 uit het 1e en het 2e Canadese Legerkorps. Legerkorpsen werden samengesteld uit twee tot drie divisies – het Canadese leger beschikte over totaal vijf divisies - en de nodige ondersteunende eenheden, al naar gelang de uit te voeren opdracht dat noodzakelijk maakte. Voor de bevrijding van Apeldoorn zette het 2e Canadese Legerkorps, onder bevel van luitenant-generaal Simonds, de 1e Canadese Infanterie Divisie in.
Deze divisie (ca. 18000 man) bestond uit drie infanterie brigades, vier afdelingen artillerie (kanonnen), een geniebataljon (voor bruggenbouw, wegherstel en opruimen hindernissen) en was versterkt met tanks (afkomstig van 6th Armoured Regiment, 1st Hussars en van 12th Armoured Regiment, Three Rivers Regiment) en verdere ondersteuning.
De 1e Infanterie Brigade bestond uit drie bataljons (elk ongeveer 850 man):
Royal Canadian Regiment
Hastings and Prince Edward Regiment
48th Highlanders of Canada
Deze brigade stak na de 2e brigade de IJssel over en leverde vervolgens gevechten bij Wilp, de Hoven, Twello en Teuge en bevrijdde Apeldoorn op 17 april 1945.
De bataljons van de 2e Infanterie Brigade:
Princess Patricia's Canadian Light Infantry
Seaforth Highlanders of Canada
Loyal Edmonton Regiment
Deze brigade stak op 11 april 1945 bij Gorssel de IJssel over en veroverde de westelijke oever. Nadat de 1e en de 3e brigade de IJssel over waren, volgden zij een meer zuidelijke route. De Patricia’s bevrijdden tenslotte Oosterhuizen, Lieren en Beekbergen op 17 april 1945.
Van de 3e Infanterie Brigade vochten:
Royal 22e Régiment (franstalig)
Carleton and York Regiment
West Nova Scotia Regiment
Zij opereerden ten zuiden van de 1e brigade. Ze vielen aan via Posterenk en Wilp en bevrijdden Ugchelen en Apeldoorn Zuid.
Na de geslaagde oversteek van de IJssel nam op 12 april 1945 het 1e Canadese Legerkorps de 1e Canadese Infanterie Divisie weer onder bevel. Deze divisie bevrijdde Apeldoorn en omstreken op 17 april 1945 en trok daarna verder naar het westen.
Het 1e Canadese Legerkorps bevrijdde vervolgens het westen van Nederland. In Nederland gaven de Duitsers zich op 5 mei in Wageningen over aan luitenant-generaal Foulkes, de commandant van het 1e Canadese Legerkorps, in het bijzijn van Z.K.H. Prins Bernhard.
Het 2e Canadese legerkorps rukte naar het noorden op, bevrijdde Twente, Overijssel, Friesland en Groningen en viel vervolgens het noorden van Duitsland binnen.
De eerste stop die we maakten was bij de Cröddenbrug. De Winnipeg Rifles en de Regina Rifles stonden weliswaar bij het Overijssels kanaal, maar konden nog niet naar de overkant komen. De Canadian Scottish stonden in de beste positie om de spits af te bijten. Op maandagmorgen 9 april 1945 werd de aanval ingezet vanuit Colmschate en Schalkhaar. De infanterie werd gesteund door tanks van het Sherbrooke Squadron, die tanks had van het type Sherman en Churchill. Die waren uitgerust met vlammenwerpers. De Cröddenbrug was gedeeltelijk door de Duitsers vernield, maar te voet konden de Canadezen de brug passeren. In de kelder van de boerderij die op deze foto te zien is zat Hitlerjugend. Maar de Canadezen maakten er korte metten mee met vlammenwerpers en mortiervuur. De boerderij werd na de oorlog weer opgebouwd met geld van de Marshallhulp.
Korporaal Frank Cherry zat met 4 kameraden op 10 april 1945 in een kamer van deze villa aan de Diepenveenseweg te Deventer. Op dat moment opende een Duitse tank het vuur. Bij de daaropvolgende granaatinslag sneuvelde korporaal Frank Cherry als enige.
In deze gebouwen in Schalkhaar was tijdens de oorlogsjaren het Politie Opleidingsbataljon gevestigd. In de Westenberg Kazerne was tijdens de Tweede Wereldoorlog het Politie Opleidings Bataljon Schalkhaar gehuisvest, opgericht in juli 1941. Hier werden Nederlandse politiemensen onder Duits toezicht geschoold in de ideologie van de SS.
We stonden voor de voormalige ingang. Het geheel maakte een desolate indruk. Het terrein was niet toegankelijk.
Onze gids vertelde ons over het Politie Opleidingsbataljon in Schalkhaar tijdens de oorlogsjaren.
De toegang tot het gebouw van het Politie Opleidingsbataljon in Schalkhaar.
Een klas van de Politie Opleiding in 1941. Hier werden slechte dingen geleerd, zoals de leer van het Nationaal Socialisme en hoe tegenstanders van de Nazi's op te sporen.
De Nederlandse politie werd ingeschakeld bij de deporatie van joden.
Een fragment uit de documentaire 'De Onderste Steen' van Geschiedenis24, waarin politieagenten in opleiding in Schalkhaar 1941 te zien zijn.
In het museum Bevrijdende Vleugels in Son zag ik deze diorama waarbij een politieagent in Schalkhaar assistentie biedt aan de SD bij het arresteren van een verzetsstrijder.
Monument aan het Twentolplein, ter nagedachtenis aan de slachtoffers van het Twentol-drama.
Het Twentol-drama is de gebeurtenis in de Tweede Wereldoorlog waarbij op 10 april 1945 zeven verzetsstrijders in Deventer om het leven kwamen bij een poging een strategische brug voor de Canadezen beschikbaar te behouden.
De verzetsbeweging in Deventer bestond voor een groot deel uit jonge studenten van de toenmalige Koloniale Landbouwschool. Acht van deze verzetsmensen hadden zich in het magazijn met olieproducten van de Twentol Smeerolie-Industrie verschanst met als doel één van de bruggen over het Overijssels kanaal, die ter hoogte van de huidige noordelijke brug over de Prins Bernhardsluis lag, te verdedigen. Er werd verondersteld dat de Canadezen die zouden gebruiken voor de bevrijding van Deventer. Achteraf is gebleken dat de Canadezen helemaal niet van plan waren om langs die zijde Deventer binnen te vallen.
In de nacht van 9 april op 10 april ontstond er een vuurgevecht tussen de verzetsstrijders in het magazijn en een groep Duitse soldaten bij de brug, waarbij er een hevige brand met sterke rookontwikkeling in het magazijn ontstond
Opgebaarde slachtoffers en verzetsstrijders in de Grote Kerk van Deventer
Twee van de verzetsstrijders kwamen in de vuurzee om het leven, één wist er te ontsnappen en vijf zijn er in de morgen door de soldaten afgevoerd. Op 10 april – een half uur voor de bevrijding van Deventer – zijn deze vijf op het terrein achter het slachthuis aan de Snipperlingsdijk in Deventer gefusilleerd.
De omgekomen verzetsstrijdster Corry van Baalen-Bosch.
De tekst op het op de rode achtergrond van het monument luidt: In memoriam Cornélia van Baalen Bosch J W W van Baalen J J Bennebroek Evertsz D J Bruggeman H E R O Engels J H L van Gennep Luhrs M Woertman Deventer 10 april 1945
Op het zwarte tekstbord rechts is te lezen:
Op de dag van de bevrijding van Deventer, 10 april 1945, wilden jonge verzetsstrijders de bruggen over de IJssel en de havens voor de bevrijders veilig stellen. Twee van hen kwamen om in hun schuilplaats, het gebouw 'Twentol'. Vijf werden hierheen gevoerd en gefusilleerd. Dit monument en de treurwilg ernaast vormen een eerbiedige herinnering aan hun leven en sterven. Respect verdient eveneens de Duitser Ernst Gräwe, die weigerde aan de executie deel te nemen en wiens leven hier een gewelddadig einde vond.
Van een locale historicus kregen we op het Twentolplein uitleg over het Twentol-drama bij het monument.
Het oude postkantoor van Deventer. Dankzij het verzet bleef de telefooncentrale gespaard en daar konden de Canadezen handig gebruik van maken.
Op 10 april 1945 was Schalkhaar net bevrijd. Rond het middaguur stond de brigade van brigadegeneraal Gibson gereed voor de aanval op de stad. De Canadezen waren in bezit van een kaart met daarop de Duitse concentraties in de stad. Verzetsman Jan Koster had de kaart dwars door de linies naar de bevrijders gebracht. Het verzet voorkwam dat de nazi's de telefooncentrale in het postkantoor opbliezen. Dit kwam de Canadezen goed van pas. Geholpen door het verzet belden de Canadezen alvast vooruit om te horen of er nog Duitsers zaten.
Het oude postkantoor van Deventer is ook nu nog een mooi pand.
Canadezen inspecteren - deur voor deur - de panden aan de Welle op zoek naar achtergebleven Duitsers.
Uitzinnige vreugde onder jonge Deventenaren in de eerste uren na de bevrijding.
Op 17 april 1945 komt Prins Bernhard op bezoek in Deventer en heel snel is er een enorme menigte op de been.
Uit dankbaarheid voor haar bevrijding heeft Deventer generaal Gibson op 22 april 1945 benoemd tot ereburger. 70 jaar later is er nu ook een straat naar hem genoemd.
De spoorbrug van Deventer was voor de geallieerden een belangrijk doel. Er werden tussen februari 1944 en februari 1945 maar liefst 15 bombardementen uitgevoerd. Helaas vielen hierbij veel burgerslachtoffers: 154 doden, voornamelijk bewoners van bejaardentehuizen uit de binnenstad. En de bommen raakten de brug niet eens, maar vielen in de wijde omgeving rond de brug. Vandaar dat tot op de dag van vandaag, 70 jaar later, nog steeds bij regelmaat bommen worden gevonden bij werkzaanheden rond de brug. De brug werd in april 1945 grondig vernield door de Duitsers. De tweede keer in de oorlog, want in 1940 werd de brug ook al opgeblazen door de Nederlanders toen de Duitsers Nederland waren binnengevallen en oprukten richting de IJssel bij Deventer. De brug is tijdens de oorlog weer hersteld. Maar nu was de spoorbrug opnieuw onbruikbaar. Met de hulp van het Engelse Corps Royal Engineers werd in 1945 begonnen aan de bouw van een noodbrug die naast de vernielde spoorbrug kwam te leggen. De bouw van de brug stond onder leiding van luitenant-kolonel Miller. De brug werd vernoemd naar zijn dochter en heette 'Catherine Miller Bridge'. Onderstaande film gaat over de bevrijding van Deventer en de brug die heel bleef.
Hier zijn we bij de spoorbrug van Deventer. Daar krijgen we de turbulente geschiedenis van de brug te horen tijdens de oorlogsjaren.
Tot op de dag van vandaag worden er nog steeds bommen gevonden in de omgeving van de spoorbrug van Deventer tijdens graafwerkzaamheden.
Deze poot van de Catherine Miller spoorbrug staat nu bij de nieuwe spoorbrug als een gedenkteken.
De Canadezen steken bij Gorssel de IJssel over.
We volgden vervolgens de Canadezen op hun route tijdens Operation Cannonshot. Op 11 april 1945 rukte The Princess Patria's Canadian Light Infantry langs de IJssel op naar Wilp. De Seaforth Highlanders begonnen rond drie uur met de oversteek. Ondertussen werd de oever van de rivier bestookt door de Canadese artillerie. Er werd geweervuur afgegeven vanuit een groep huizen. Een Duitse tank hield hen onder vuur. Thomas Hanberry slaagde er in met een PIAT dichtbij de tank te komen en schakelde die uit. Toen konden de huizen aan de dijk worden bezet. Hanberry kreeg een Military Medal. Daarna kon de opmars zonder verdere tegenstand worden vervolgd. Op links gingen ook de Seaforth Highlanders ongehinderd aan land. Ondertussen schoten de bemanningen van de Buffalo’s met hun zware mitrailleurs op alles. De Seaforths bereikten daarna snel hun eerste doelen. Ze werden tijdens de opmars wel beschoten door Duitse artillerie dat opgesteld stond bij Klarenbeek, Voorst, De Hoven en Twello. Na de oversteek waren vijf genie- compagnieën ondanks goed gericht Duits artillerievuur op de oversteekplaats bij Gorssel begonnen een brug te slaan en vlotten te bouwen.
P.I.A.T. Het Britse anti-tankwapen
Infanterie van de Princess Patricia's Canadian Light Infantry gaat aan boord van een Buffalo amphibious carrier ten noorden van Zutphen op 11 april 1945.
Bij het oversteken van de IJssel werden Buffalo amfibievoertuigen ingezet.
Hier staan we bij de plaquette aan de kerkmuur Wilp ter nagedachtenis aan de gesneuvelde manschappen en commandant tijdens Operatie Cannonshot april 1945.
Opschrift op de plaquette:
Ter nagedachtenis aan de 48th Highlanders of Canada
19 Highlanders vielen in en om de gemeente Voorst waaronder de Commanding Officer.
Leutenant-Colonel Donald A. Mackenzie dso.dsc.
Geboren 9 juli 1914 in Kincardine Ontario, Canada
Gesneuveld 12 april 1945 in Wilp, gemeente Voorst
Onze gids geeft uitleg hoe generaal Mackenzie gesneuveld is. Reeds voordat operatie Cannotshot van start ging had Mackenzie het voorgevoel dat hij zou sneuvelen...
Eerbetoon aan de Canadese bevrijders in Posterenk, waar de Canadese vlag met de Maple Leaf wappert.
Op 11 april 1945 waren er voortdurend aanvallen van raketbommenwerpers, waarbij granaten ontploften op de Posterenk en in Twello. Er stonden huizen in brand en er vielen veel slachtoffers. Op vrijdag 13 april 1945 werd Posterenk bevrijd.
Bij Gorssel staken de Canadezen de IJssel over. We staan hier bij het punt waar ze overstaken. Nu staan er een paar personenauto's, maar toen was deze smalle weg vol met militaire voertuigen en manschappen. De Canadezen staken bij Gorssel naar Wilp over en vormden daar een bruggenhoofd.
Oversteek van IJssel bij Gorssel door de Canadezen op 11 april 1945.
Elk jaar wordt de oversteek over de IJssel nog herdacht.
