9-11-2025 Herdenking Kristallnacht
Bij de herdenking van de Kristallnacht zondag in Amsterdam was voor het eerst een Duitse minister aanwezig. Karin Prien, minister van Onderwijs, vertelde onder meer over haar eigen familiegeschiedenis in Amsterdam. Ook ziet zij een parallel tussen 1938 en nu.
Dat maakt het voor mij een hele bijzondere herdenking dit jaar. Uitgerekend in een tijd waarin het antisemitisme zo explodeert, komt Karin Prien, zelf van Joodse afkomst, naar Amsterdam om steun te betuigen aan de Joodse gemeenschap. In haar eigen land zijn de zorgen eveneens heel groot dat het rechts-extremisme weer aan de macht komt.
Kristallnacht, ook wel bekend als de Reichspogromnacht of de Nacht van het gebroken glas, was een gecoördineerde aanval op Joodse gemeenschappen in nazi-Duitsland op 9 en 10 november 1938.
🔥 Wat gebeurde er?
• Datum: 9–10 november 1938
• Locatie: Duitsland, Oostenrijk en Sudetenland
• Daders: SA, SS, Hitlerjugend en burgers, met goedkeuring van de nazi-overheid🏚️ Geweld en Vernieling
• Meer dan 1.400 synagogen werden in brand gestoken of vernield
• Ongeveer 7.500 Joodse winkels werden geplunderd en verwoest
• Joodse huizen werden aangevallen en bezittingen vernietigd
💎 Betekenis van de naam
De naam "Kristallnacht" verwijst naar het gebroken glas van de vernielde etalages van Joodse winkels dat de straten bedekte.
📜 Achtergrond
• De directe aanleiding was de moord op de Duitse diplomaat Ernst vom Rath door de Joodse tiener Herschel Grynszpan in Parijs.
• De nazi’s gebruikten dit als excuus voor een grootschalige aanval op Joden, die in werkelijkheid vooraf gepland was.
• Minstens 91 Joden werden vermoord
• Ongeveer 26.000 Joodse mannen werden gearresteerd en naar concentratiekampen gestuurd
🚨 Historische Betekenis
• Kristallnacht wordt gezien als een keerpunt: het begin van systematisch geweld tegen Joden dat uiteindelijk zou leiden tot de Holocaust.
• De internationale gemeenschap reageerde geschokt, maar ondernam weinig actie.
Herdenking Kristallnacht in de Portugese Synagoge in Amsterdam
De Kristallnacht wordt vandaag vaak vergeleken met hedendaagse antisemitische incidenten en haatuitingen, als waarschuwing tegen herhaling van geschiedenis. Hoewel de schaal en context verschillen, zijn de parallellen zorgwekkend.
📌 Vergelijking met vandaag
Tijdens recente herdenkingen van de Kristallnacht in Nederland is er nadruk gelegd op de actualiteit van antisemitisme:
• Minister Mariëlle Paul sprak in 2025 over de Kristallnacht als een herinnering aan hoe snel haat kan escaleren. Ze wees op recente antisemitische incidenten, zoals rellen rond de voetbalwedstrijd Ajax–Maccabi Tel Aviv, en benadrukte dat antisemitisme nog steeds voorkomt.
• Sprekers in Amsterdam tijdens de herdenking stelden dat kennis van het verleden niet voldoende is om herhaling te voorkomen. Er is actieve inzet nodig tegen haat en uitsluiting.
• In Groningen werd opgemerkt dat het toekijken van omstanders in 1938 een van de meest schrijnende aspecten was. Die passiviteit wordt vergeleken met hoe mensen vandaag soms zwijgen bij discriminatie.
⚠️ Wat zijn de overeenkomsten?
• Stigmatisering van minderheden: Net als in 1938 worden bepaalde groepen vandaag de dag uitgesloten of aangevallen op basis van afkomst of religie.
• Online haat: Digitale platforms verspreiden antisemitische en racistische boodschappen, wat doet denken aan de propaganda van de nazi’s.
• Politieke retoriek: In sommige landen wordt vijandige taal tegen minderheden gebruikt door politici, wat kan leiden tot normalisering van haat.
🛑 Wat is anders?
• Rechtsstaat en bescherming: In tegenstelling tot 1938 zijn er nu wetten, instituties en maatschappelijke organisaties die opkomen voor mensenrechten.
• Herdenking en educatie: Kristallnacht wordt jaarlijks herdacht in Nederland en andere landen, met nadruk op bewustwording en onderwijs.
Tijdens de Kristallnachtherdenking op 9 november 2025 in de Portugese Synagoge in Amsterdam sprak de Duitse minister van Onderwijs, Karin Prien, over de actuele dreiging van antisemitisme en het belang van waakzaamheid. Het was de eerste keer dat een Duitse minister bij deze herdenking aanwezig was.
🕯️ Belangrijke punten uit haar toespraak
• "Het is onacceptabel dat Joden zich, tachtig jaar na de Holocaust, nog steeds onveilig voelen," zei Prien in een volle synagoge.
• Ze benadrukte dat kennis van de geschiedenis alleen niet voldoende is om herhaling te voorkomen. Actieve inzet tegen haat is nodig.
• Prien, van Joodse afkomst en geboren in Amsterdam, noemde de stad een toevluchtsoord voor haar grootouders die in de jaren 30 uit Duitsland vluchtten.
• Ze sprak haar dankbaarheid voor Amsterdam uit en waarschuwde voor het opgelaaide antisemitisme, mede in het licht van recente gebeurtenissen zoals de Maccabi-rellen en de aanslagen door Hamas op 7 oktober 2023.
🕯️ Waarom deze vergelijking belangrijk is
De Kristallnacht herinnert ons eraan hoe snel haat kan omslaan in geweld als de samenleving wegkijkt. Door parallellen te trekken met vandaag, wordt duidelijk dat waakzaamheid en solidariteit essentieel zijn om herhaling te voorkomen.