28-5-2025  Ede 80 jaar bevrijding

Vandaag naar Ede met verzetsgeschiedenis en bevrijding. Eerst naar de Smederij van Platform Militaire Historie Ede met tentoonstelling bevrijding Ede dan lezingen door o.a Wybo Boersma en Gerard Gijsbertsen. Tenslotte mausoleum en Canadese tank van de Polar Divisie. En eten in restaurant Langenberg

Tentoonstelling Ede 80 jaar bevrijding in De Smederij van Platform Militaire Historie Ede

Eerst bezochten we de tentoonstelling in De Smederij van Plafform Militaire Historie Ede over 80 jaar bevrijding van Ede. We kregen een toelichting door Gerard Gijsbertsen.

De bevrijding van Ede vond plaats op 16 en 17 april 1945. Britse en Canadese troepen, waaronder de 49e Infanterie Divisie ‘Polar Bears’ en het Calgary Regiment, trokken vanuit Arnhem richting Ede om de stad te bevrijden.

Op 16 april begon de opmars, maar Duitse SS-militairen boden stevige weerstand, vooral vanuit verdedigingsstellingen bij de Langenbergkazerne en de Sysselt. De geallieerden moesten hun aanval tijdelijk staken en trokken zich terug.

Op 17 april werd de aanval hervat. Sherman-tanks stormden door een rookgordijn over de Ederheide, waarbij veertien SS’ers gevangen werden genomen. Na zware gevechten, waaronder artilleriebeschietingen op de kazernes en het dorp, trokken de geallieerden Ede binnen via de Arnhemseweg.

Bij de bevrijding sneuvelden zes geallieerde militairen. De Sherman-tank op de Langenberg herinnert nog steeds aan deze historische gebeurtenis. Wil je meer weten? Je kunt het verhaal beleven via informatiepanelen langs de N224.

Lezingen in het Historisch Café in het gemeentehuis van Ede

Op woensdag 28 mei 2025 organiseerde het gemeentearchief Ede een Historisch Café met lezingen in het thema ‘80 jaar vrijheid’. Tijdens deze middag werden drie korte lezingen gegeven over de Tweede Wereldoorlog in Ede:

• De Lunterse commando Martien van Barneveld – door Wybo Boersma, expert op het gebied van militaire geschiedenis.
• Van Moffengekras tot Leve De Harmonie – over muziek in Ede tijdens de Tweede Wereldoorlog, door dirigent en muziekhistoricus Jan-Willem van Ree.
• De bevrijding van Ede stopte niet op 17 april – door Gerard Gijsbertsen, met aandacht voor de ‘Polar Bears’ van de 49th West Riding Infantry Division.

De Lunterse commando Martien van Barneveld door Wybo Boersma

Martien van Barneveld was een van de eerste Nederlandse commando’s en speelde een belangrijke rol tijdens de Tweede Wereldoorlog. Hij vocht in mei 1940 tegen de Duitsers op de Peellinie en sloot zich later aan bij de Prinses Irene-brigade in Engeland. In 1942 onderging hij een zware commando-training in Schotland, bekend als de Hel van Achnacarry, waarna hij werd ingezet bij Operatie Market Garden.

Zijn indrukwekkende verhaal is vastgelegd in het boek ‘Een bijzondere Lunteraan in de oorlog’, geschreven door Wybo Boersma. Dit boek vertelt over zijn moed, vastberadenheid en kameraadschap tijdens de oorlogsjaren.

Lunteren werd op 16 april 1945 bevrijd door de 5e Canadese Tankdivisie. De opmars begon op 15 april, waarbij de Canadese troepen eerst Fliegerhorst Deelen veroverden en vervolgens via verschillende routes richting Lunteren trokken.

Op 16 april bereikte een tankcolonne met Sherman-tanks en infanterie de Goudsberg, waar ze in gevecht kwamen met de Hollandse SS. Later op de dag vuurden de Canadezen enkele salvo’s af op Lunteren, zonder veel schade aan te richten. Tegen de avond trokken de tanks en infanterie het dorp binnen, waar ze een warm onthaal kregen—Lunteren was eindelijk bevrijd

De invloed van de muziek tijdens de oorlogsjaren: Van Moffengekras tot Leve De Harmonie door Jan-Willem van Ree

Muziek speelde een belangrijke rol zowel tijdens de bezetting als de bevrijding. Jan-Willem van Ree geeft een inkijkje in dit stuk Edese muziekgeschiedenis. Jan-Willem van Ree is dirigent, componist en muziekhistoricus. Hij is de auteur van de Edese muziekgeschiedenis: Van kerkmuziek tot Heideweek. De Video 'De video 'De laatste NSB Landdag in Lunteren werd vertoond. Het laat zien hoe muziek en klokkengelui in dienst werden gesteld van de propaganda. Indrukwekkend om te zien hoeveel publiek aanwezig was op deze NSB-landdag. Mijn indruk is aan de hand van foto's en video's dat de NSB-landdagen altijd wel goed bezocht werden.

‘De bevrijding van Ede stopte niet op 17 april’ door Gerard Gijsbertsen

Gerard Gijsbertsen ging tijdens zijn lezing in op het verloop van de dorpen ten westen van Ede. Hij legde daarbij de focus op de 'Polar Bears' van de 49th West Riding Infantry Division. Gijsbertsen is voormalig officier van de Landmacht en zet zich al vele jaren in voor de militaire geschiedenis van Ede. 

De bevrijding van de gemeente Ede duurde ruim drie weken, van 15 april tot 9 mei 1945. Hoewel Ede-stad zelf op 17 april werd bevrijd, waren andere dorpen in de gemeente pas later volledig vrij. Zo werd Ederveen op 23 april bevrijd, en De Klomp en Gelders Veenendaal pas op 9 mei.

Interessant genoeg was Ede de enige gemeente die precies vijf volle jaren bezet is geweest.

Bezoek aan het Mausoleum in Ede

Tenslotte een bezoek aan de Sherman Tank in Ede

De Sherman Tank in Ede is een historisch monument dat herinnert aan de bevrijding van Ede op 17 april 1945 door het Calgary Regiment van de Eerste Canadese Tank Brigade. De tank staat op de Langenberg, bij de rotonde Arnhemseweg-N224, en is een symbool van de geallieerde opmars.

Recentelijk heeft de tank een grondige restauratie ondergaan, waarbij het nummer is gewijzigd van 13 naar 31 om de historische nauwkeurigheid te verbeteren. Dit nieuwe nummer komt overeen met de Sherman V-tank die werd gebruikt door kapitein Davies van het Calgary Regiment tijdens de bevrijdingsaanval op Ede. De naam ‘Cougar’ blijft behouden als eerbetoon aan de originele tank en bemanning.