30-8-2025 Museum Deelen en Bunker DIOGENES bij Schaarsbergen
Op zaterdag 30 augustus 2025 namen we 's ochtends deel aan een tour langs gebouwen van de voormalige Fliegerhorst Deelen. Deze gebouwen zijn thans in gebruik door een houtbewerkingsbedrijf en een Bed & Breakfast. In de middag kregen we de laatste rondleiding door de immens grote bunker Diogenes bij Schaarsbergen. We behoorden tot de gelukkigen die waren uitgeloot voor deelname aan deze bijzondere dag, georganiseerd door het Museum Deelen.
Bezoek aan de collectie van Museum Deelen
Geweldig uitzicht vanuit het museum op het terrein waar 80 jaar geleden kort na de bevrijding Canadese legervoertuigen werden gesteld en waarvan veel onderdelen werden opgegraven in latere jaren.
Tour langs verschillende gebouwen van Fliegerhorst Deelen
Vervolgens maakten we met de museumbus een tour langs een aantal gebouwen van Fliegerhorst Deelen. Zo bezochten we allereerst een Warme Halle, waar onze gids Bas Schoel een toelichting gaf over de gang van zaken op de Fliegerhorst. We zaten voorin het gebouw op een podium waar destijds de vliegtuigen voor onderhoud stonden. In het achterste gedeelte is thans een Bed & Breakfast gevestigd.
De "Warme Halle" op Fliegerhorst Deelen is een bijzonder historisch gebouw dat deel uitmaakt van een groter complex uit de Tweede Wereldoorlog. Hier is een overzicht in het Nederlands:
🏚️ Wat is de Warme Halle?
• De Warme Halle was een verwarmde werk- of verblijfshal voor technisch personeel van de Luftwaffe.
• Ze maakte deel uit van het Angestelltenlager, een groep van zeven gebouwen die dienden als onderkomens voor Duitse medewerkers.
• De gebouwen zijn gebouwd in de zogenaamde Heimatschutzstijl, met dikke muren (ongeveer 50 cm) en stalen luiken — bedoeld om bestand te zijn tegen luchtaanvallen.
🛠️ Functie en gebruik
• Tijdens de oorlog werd de hal gebruikt voor onderhoud aan vliegtuigen en als werkruimte voor technici.
• Na de oorlog nam het Nederlandse leger het terrein over, maar veel gebouwen raakten in verval.
• Tegenwoordig zijn sommige gebouwen gerestaureerd en worden ze gebruikt voor educatieve en museale doeleinden.
📍 Fliegerhorst Deelen in context
• Deelen was een van de grootste Duitse vliegvelden in Nederland en speelde een sleutelrol in de nachtjacht.
• Het terrein is nu deels toegankelijk voor publiek, met onder andere het Museum Deelen, dat de geschiedenis van het vliegveld en de Duitse bezetting belicht.
De Diogenesbunker is een indrukwekkend bouwwerk uit de Tweede Wereldoorlog, gelegen aan de Koningsweg in Schaarsbergen, vlakbij Arnhem. Hier zijn de belangrijkste feiten en verhalen over deze mysterieuze bunker:
🏗️ Bouw en structuur
• Gebouwd door de Duitsers in 1942–1943 als commandocentrum van de Derde Jachtdivisie van de Luftwaffe.
• Afmetingen: 40 x 60 x 16 meter, met muren van 3 tot 4 meter dik beton.
• Er werd een speciale spoorlijn aangelegd om de 33.000 kubieke meter beton aan te voeren.
• De bunker telt drie verdiepingen, waarvan één ondergronds.
🎯 Functie tijdens WOII
• Diende als zenuwcentrum voor de luchtverdediging van Nederland, Noord-België, het Ruhrgebied en delen van Duitsland.
• In de centrale zaal hing een gigantische kaart van 12 x 9 meter waarop alle vliegvelden en radarposten stonden.
• 600 personeelsleden hielden alle vliegbewegingen bij. Vrouwen, bekend als Blitzmädels, projecteerden vliegtuigposities met schijnwerpers op de kaart.
• Had directe verbinding met het hoofdkwartier van de Luftwaffe in Berlijn.
💥 Operatie Market Garden
• Op 17 september 1944, bij het begin van de Slag om Arnhem, probeerden de Duitsers de bunker op te blazen uit angst dat de geallieerden hem wilden innemen.
• Alleen het interieur werd verwoest; het gebouw bleef overeind.
🏛️ Huidige status
• Na de oorlog gebruikt als munitiedepot. In 1948 kwamen vijf mensen om het leven bij een explosie.
• Tegenwoordig is het een rijksmonument en normaal gesproken gesloten voor publiek.
• In 2025 zijn er uitzonderlijke excursies gepland waarbij je de bunker kunt bezoeken, inclusief een rondleiding en toegang tot Museum Deelen.
🏛️ Huidige status van Bunker Diogenes
🔐 Normaal gesloten
• De bunker is eigendom van Defensie en is doorgaans niet toegankelijk voor publiek.
• Vanwege de historische waarde en de robuuste bouw is het een rijksmonument, maar het blijft grotendeels verborgen in de Veluwse bossen.
📅 Bijzondere openstellingen in 2025
1. Excursie op 30 augustus 2025
Loting: slechts 30 plekken beschikbaar, dus wij behoorden absoluut tot de gelukkigen!
• Inclusief bezoek aan de bunker, hangars en Museum Deelen
• Kosten: €40,45 p.p. inclusief vervoer en luxe hand-out
• Niet geschikt voor kleine kinderen vanwege donkere en nauwe ruimtes
2. Kunsttentoonstelling “Emerging Exits” in oktober 2025
• Van 3 oktober tot begin november is de bunker het decor voor een zintuiglijke kunstervaring
• Thema’s: klimaatverandering, oorlog in Oekraïne, kunstmatige intelligentie
• Maximaal 200 bezoekers tegelijk, met tijdslotreservering verplicht
• Kaarten kosten €12,50 via emerging-exits.nl
Na deze evenementen wordt de bunker weer gesloten en overgedragen aan Defensie, zoals dat decennialang het geval was.
Impressie van onze rondgang door bunker Diogenes
💥 Historisch moment
Tijdens Operatie Market Garden in september 1944 probeerden de Duitsers de bunker op te blazen uit angst dat deze in geallieerde handen zou vallen. De poging mislukte grotendeels; alleen het interieur werd verwoest.
Blitzmädchen – jonge vrouwelijke hulpverleners van de Duitse Luftwaffe – speelden een cruciale rol in de operaties van de Diogenes-bunker op Fliegerhorst Deelen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze enorme commandobunker, gelegen nabij Arnhem in Nederland, was het zenuwcentrum voor de coördinatie van de luchtverdediging van Noordwest-Europa.
🧠 Wat deden de Blitzmädchen?
• Ze stonden officieel bekend als Luftnachrichtenhelferinnen (luchtsignaalassistentes).
• In de Diogenes-bunker bedienden ze communicatiesystemen en projecteerden ze binnenkomende vluchtgegevens met behulp van lampen en markeringen op grote kaarten.
• Hun werk hielp Duitse nachtjagers tijdens geallieerde bombardementen naar vijandelijke vliegtuigen te leiden.
🏢 Het leven in de Diogenes-bunker
• De bunker was enorm: 60 meter lang, 40 meter breed en 16 meter hoog, en bood plaats aan ongeveer 600 personeelsleden, waarvan een groot deel Blitzmädchen.
• Een levendig verslag beschrijft hoe een Blitzmädchen even buiten de met mos bedekte betonnen constructie een rookpauze nam voordat ze terugkeerde naar haar post – tweede rij, derde van links – klaar om haar taken als gids voor nachtjagers te hervatten.
• Ondanks hun discipline en onberispelijke uniformen was de spanning voelbaar. Er deden geruchten de ronde dat de bunker zou worden vernietigd om te voorkomen dat inlichtingen in handen van de vijand zouden vallen.
🏚️ Nasleep en nalatenschap
• De gebouwen waar deze vrouwen waren ondergebracht, onderdeel van het Luftnachrichtenlager, bestaan nog steeds en worden nu gebruikt als creatieve ruimtes.
De luchtverkeerleiding in bunker Diogenes was een indrukwekkend staaltje van militaire organisatie en technologie tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze bunker, gelegen aan de Koningsweg in Schaarsbergen bij Arnhem, fungeerde als het commandocentrum van de 3. Jagddivision van de Luftwaffe en was het zenuwcentrum voor de luchtverdediging van Nederland, delen van België en Duitsland.
🧭 Hoe werkte de luchtverkeerleiding?
• In het hart van de bunker bevond zich een enorme centrale zaal met een kaart van 12 x 9 meter waarop alle vliegvelden en radarposten in het operatiegebied stonden aangegeven.
• Tijdens luchtaanvallen werd op deze kaart nauwkeurig weergegeven waar vijandelijke vliegtuigen zich bevonden. De informatie kwam binnen via radarstations en werd verwerkt door het personeel.
• Blitzmädchen (Luftnachrichtenhelferinnen) projecteerden de posities van vijandelijke vliegtuigen met schijnwerpers op de kaart vanaf een tribune. Dit stelde de commandanten in staat om Duitse nachtjagers strategisch aan te sturen.
• De bunker stond in directe verbinding met het hoofdkwartier van de Luftwaffe in Berlijn, wat snelle coördinatie mogelijk maakte.
🧑✈️ Wie werkte er?
• Ongeveer 600 personeelsleden waren actief in de bunker, waaronder veel jonge vrouwen die deel uitmaakten van de verbindingsdienst.
• Hun werk was cruciaal voor het realtime volgen van luchtverkeer en het begeleiden van Duitse vliegtuigen naar hun doelen.
